Kompozisyon Kuralları

Başarılı ve güzel bir yazı yazmak için bilinmesi gerekenleri sırasıyla şöyle gösterebiliriz:

1. Bilgi birikimi
2. Konu seçme
3. Plân yapma
4. Başlık bulma
5. Paragraf bilgisi
6. Dilin kurallarını bilme
7. Yazma
8. Yazının okunması ve düzeltilmesi

Şimdi bunları sırasıyla anlatalım:
1. BİLGİ BİRİKİMİ

Üniversite
eğitimiyle bir meslek için hazırlık yapılır o mesleğin gerektirdiği
birikim aktarılmaya çalışılır. Aydın insanın bilmesi gerekenler ise
sadece kendi mesleğiyle ilgi alanlarıyla çevresiyle ve dönemiyle
sınırlanamaz. Kendisine yöneltilen hemen her soru için az çok
söyleyecek sözlerinin olması beklenir. “Ben inşaat mühendisiyim ülke
sorunlarından sosyal çevreden spor faaliyetlerinden trafikten ... hiç
anlamam” demek aydın insana yakışmaz. Kişinin çevresine karşı duyduğu
sorumluluk; onu araştırmaya incelemeye ve öğrenmeye yönlendirir.
Böylece bilgi birikimi için ilk adımlar atılmış olur.

Herhangi
bir bilim veya sanat dalıyla ilgili özel araştırmalar ve deneyimler
sonunda elde edilecek uzmanlık bilgisini saymazsak genel bir kültür
sahibi olmak ve (sözlü veya yazılı) kompozisyonlar meydana getirmek
için aşağıda sayılan etkinliklerin yapılmasında yarar vardır:
a) Okuma

Yazılı
veya sözlü anlatım yeteneğini geliştirmenin en etkili ve en güzel
yollarından biri çok okumaktır. İlgi duyulan alanlarla ilgili
gazeteleri dergileri kitapları... okumak insanı hiç şüphesiz
başkalarından daha bilgili kılacaktır. Bilhassa sanat değeri taşıyan
okumaya değer klâsik kitapları yazıları okumakla yazarının bilgi
birikiminden deneyimlerinden de yararlanmak mümkündür. Kişi ne kadar
çok okursa ve anlatım yeteneği düşünme yeteneği bilgisi duygu ve
hayâl gücü... o derecede gelişir.

Okuyan insan doğruyu yanlıştan
güzeli çirkinden iyiyi kötüden daha kolay ve isabetli ayırt eder;
kendisini çevresini insanları dünyayı ... daha iyi tanır.
b) Kütüphanelerden yararlanma

Herhangi
bir konuda ayrıntılı bilgiye sahip olmak; konuyu araştırmak incelemek
öğrenmek kısacası kendimizi daha iyi yetiştirmek için gidilecek
yerlerin başında kütüphaneler gelir. “Ulusların kalkınmasında iki
önemli kaynak başta gelir: Bunlardan biri bilgi birikimlerinin
toplandığı yer olan kütüphanelerdir; diğeri de yeni bilgilerin
yöntemlerin araştırıldığı yer olan lâboratuvarlardır. Kütüphanelerin
sayısı ne kadar çoksa içindeki kitapların sayısı duyulan gereksinmeyi
tam olarak karşılayabiliyorsa daha da önemlisi oradan yararlananların
sayısı ne kadar çok ise o ülke o ölçüde kalkınmıştır.”

Günümüzün
imkânlarıyla kütüphanelerden değişik şekillerde yararlanmak mümkündür:
Klâsik bir yol olarak kitabı okur işimiz bitince yerine koyarız veya
kütüphaneye üye olarak kitapları ödünç alıp istediğimiz yerde okur
süresi içinde geri veririz. Yeni bir yol olarak internet aracılığıyla
kütüphanelerin web sayfalarına girerek bilgisayar ortamına aktarılan
kitapları inceleyebilir yararlanılacak yerleri kendi bilgisayarımıza
kopyalayabilir veya istediğimiz sayfaları yazdırabiliriz.

Okuyucuya
daha kolay ve daha iyi hizmet verebilmek için kütüphanelerde -imkânlar
ölçüsünde- bilgisayarlardan ve bilgisayar programlarından
yararlanılmaktadır. Bugün kütüphanelerde yavaş yavaş ayrı bölümler
açılarak CD kütüphaneleri oluşturulmaya başlanmıştır.
c) İnternetten yararlanma

Akla
gelebilecek hemen her alandaki ve her konudaki bilgiye internet
sayesinde kolaylıkla ulaşmak mümkündür. Sanal kütüphaneler on-line
araştırma dergileri internet ortamındaki kitaplar dergiler antoloji
sayfaları... meraklıları için sadece birkaçıdır.
d) Bilgisayar programları ve CD (VCD DVD)’lerden yararlanma

Bilgisayar
programları kullanılarak ciltlerlerce kitapta yer alan bilgi harita
resim veya belgeseller filmler CD veya DVD’lere aktarılabilmektedir.
Etkileşimli (interaktif) olarak hazırlanan eğitim programlarıyla daha
çok bilgiye çok çabuk çok ekonomik ve çok keyifli bir şekilde ulaşmak
mümkündür.
e) Dinleme

Bir dersi konferansı açık oturumu
tartışmayı sohbeti vb. dinlerken de çok şeyler öğrenmek mümkündür.
Özellikle bir amaca yönelik yapılan dinleme; dinlemeye hazır durumda
dikkati konu üzerinde toplayıp kavramaya çalışarak duyguları kontrol
edip not tutarak yapılacak olursa dinlemeden elde edilecek yarar daha
da artacaktır.
f) Gözlem yapma

Başarılı bir kompozisyon
oluşturmanın temel şartlarından biri de gözlemdir. Çevrede olup
bitenleri varlıkları nesneleri tabiatı duyular aracılığıyla (bir
anlamda) fark etmek bunlardan yararlı sonuçlar elde etmek ve deneyimler
kazanmak iyi bir gözlemle mümkündür. Sanatçıları diğer insanlardan
ayıran önemli özelliklerden biri bunların iyi bir gözlem yeteneğine
sahip olmalarıdır. Onlar bizim göremediğimizi önemsemediğimizi fark
etmediğimizi hemen görürler. Çünkü onlar bakma ile görmeyi birbirinden
çok iyi ayırırlar.

Üzerinde iyi gözlem yapmadığımız konuları
veya eşyayı başkalarına anlatmak oldukça güçtür. Ömründe deniz görmemiş
birine denizin ne olduğunu anlatabilmek ancak iyi bir gözlem sonunda
mümkündür.

Gözlem yoluyla hayattan dersler almak deneyimler
kazanmak da ihmal edilmemelidir. Meselâ on dakika geciktiği için derse
alınmayan arkadaşlarını gören öğrenciler bundan kendileri için bir ders
çıkarabilmelidirler.
g) Kesik (Kupür) biriktirme

Kesik
(kupür); gazete dergi vb. yerlerden kesilen yazılardır. Okunan
gazetelerde dergilerde ilgi çeken daha sonra kaynak olarak
kullanılabilecek türden haber makale fıkra vb. gibi yazılar kesilerek
gereğinde konulara göre ayrı ayrı zarflarda veya dosyalarda
biriktirilerek bir arşiv oluşturulabilir. “Ünlü bir yazara kendisini
nasıl yetiştirdiğini sormuşlar şöyle açıklamış: Okuduğum bir kitaptan
beğendiğim sözleri not eder bir zarfa koyarım; gazetelerden dergilerden
kestiğim yazıları bir başka dosyada saklarım. Zamanla bir hazine ortaya
çıkar. Yazmaya oturduğum zaman benim için her şey artık hazırdır.”
h) Şiir defteri tutma

Şiir
kitaplarındaki şiirler güzeldir. Ancak bazı şiirler vardır ki bize göre
daha güzeldir en güzeldir. İşte bu şiirlerin bir defterde toplanmasıyla
hem güzel yazılar yazarak yazma alıştırması yapılmış olacak hem de
duyguları en güzel şekliyle ifade yolları konusunda birikim
kazanılacaktır.
ı) Günlük yazma

Herhangi bir olay haber veya
yorumla ilgili kişisel düşüncelerin sıcağı sıcağına günü gününe bir
deftere veya ajandaya düzenli olarak yazılması anlatım yeteneğinin
geliştirilmesinde etkili yollardan biridir.
i) Özlü sözleri derleme

Yazılı
veya sözlü anlatımda sözü uzatmamak etkiyi artırmak örnek vermek...
için özlü sözler başlığı altında topladığımız atasözleri ve
özdeyişlerden yararlanılabilir. Bu sözlerde uzun yılların deneyimi ve
birikimi en veciz şekliyle ifadesini bulmuştur. Özlü sözlerin
derlendiği kitaplar okunup (istenirse konularına göre) seçme yapılarak
bir deftere yazılabilir. Böylelikle hem düşünce ufku genişletilmiş hem
de yazı veya konuşma için malzeme de toplanmış olur.
2. KONU SEÇME

Yukarıda
sıralanan yollarla ve bunlara ilâve edilebilecek değişik etkinliklerle
birikim kazandıktan sonra sıra üzerinde söz söylenecek veya yazı
yazılacak konuyu seçmeye gelir. Konunun araştırma yapmaya uygun bol
kaynağı olan ve kişinin ilgi alanına giren sınırları belli olan bir
konu olmasına özen gösterilir.
3. PLÂN YAPMA

Plânın olmadığı
yerde düzensizlik dağınıklık zorluk zevksizlik ve kabalık kendini nasıl
gösteriyorsa plânlanmadan ortaya konan yazılı veya sözlü kompozisyonda
da benzer aksaklıklar hemen kendini gösterecektir. Esasen iyi bir yazı
veya konuşma plânsız olmaz.
4. BAŞLIK BULMA

Başlık yazının
veya konuşma konusunun adıdır. Tabiatta adı olmayan ismi konmayan
varlık olmadığına göre yazıya da bir isim konmalıdır.

İyi bir başlık;

· Kısa ve öz

· Dikkat çekici ve merak uyandırıcı

· Konuyla ilgili

· Ana düşünceyi etkili bir biçimde anlatan

· Kolay söylenebilen ve akılda kalıcı

· Yazının içeriği hakkında fikir verici

olmalıdır.

Film
adlarına kitap adlarına makale başlıklarına haber başlıklarına...
dikkat edilirse bunların yukarıda sayılan nitelikleri taşıdığı görülür.

Düşünce
yazıları için konu konunun maddesi veya ana düşünce uygun başlıklar
olarak seçilirken olay yazıları için daha geniş bir yelpazeden başlık
seçmek mümkündür: Olayın geçtiği yer; olay kahramanı; olayın adı; olay
kahramanı ve olayın yeri; olayın özü olan eylem gibi. Nelerin başlık
olarak kullanılabileceği hakkında bir fikir vermek için başlıklardan
bazı örnekler aşağıda sıralanmıştır:

Bilim ve Teknik Yurt
Duyguları Edebiyatımızın İçindenTürkçenin Sırları Osmancık ******
Şiirleri Antolojisi Türk Dili Çoban Çeşmesi İstanbul’u Dinliyorum Bizim
Duvarlar Çile Suç ve Ceza Silâhlara Veda Cemile Kılıbık Otuz Beş Yaş
Duvar Küçük Kız Mihriban Düşünmek Üç Nasihat Kurumuş Ağaçlar Bayrak
Karadeniz Memleket Türküsü Güle Yel Değdi Sinekli Bakkal Acımak Sarnıç
Yaprak Dökümü Türkçe Bilen Aranıyor.

Bölüm başlıkları ve ana
başlıklar satırı ortalayacak şekilde büyük harflerle yazılır ve (ünlem
veya soru ifadesi yoksa) sonuna herhangi bir noktalama işareti konmaz.
Alt bölümlere ait başlıklar ise küçük harflerle yazılır.

Önce başlık konup yazının buna göre geliştirilebileceği gibi yazıyı tamamladıktan sonra da uygun bir başlık seçilebilir.

» Kompozisyon Kuralları
» FORUM KURALLARI
» odamın kuralları xD
» Tanışma Bölümü Kuralları.!Lütfen okuyunuz..